Wyzbywanie się majątku to częsta metoda unikania odpowiedzialności za swoje długi. W tym celu dłużnicy „przepisują” części swojego majątku (na przykład nieruchomości) bliskim osobom. Takie działanie, zwykle zresztą fikcyjne, może zostać zakwestionowane przez wierzycieli.
Ochronę przed nielojalnym zachowaniem dłużnika zapewnia skarga pauliańska. Jest ona rodzajem powództwa, z którego wierzyciel może skorzystać, jeśli:
- dłużnik dokonał czynności prawnej z osobą trzecią z pokrzywdzeniem wierzycieli (nie ma możliwości wywiązania się ze zobowiązań finansowych),
- dłużnik w momencie dokonywania czynności prawnej, działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzyciela (był wówczas niewypłacalny lub stał się niewypłacalny na skutek darowizny),
- osoba, która uzyskała korzyść na skutek działania dłużnika, wiedziała, że dłużnik działa ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli.
Przykładowo – wierzyciel pożycza dłużnikowi pieniądze na podstawie umowy pożyczki. Dłużnik jest właścicielem nieruchomości, którą w krytycznej sytuacji może sprzedać i spłacić dług. Nawet gdyby nie chciał dobrowolnie skorzystać z tej możliwości, wierzyciel może skierować go na egzekucję komorniczą i odzyskać pieniądze. Jednak kiedy nadchodzi czas spłaty pożyczki, dłużnik oświadcza, że nie ma z czego spłacić długu. Okazuje się, że nieruchomość przekazał członkowi swojej rodziny w ramach darowizny. W takim przypadku wierzyciel ma prawo skierować skargę pauliańską przeciwko nowemu właścicielowi nieruchomości.
Skarga pauliańska wymaga złożenia pozwu w sądzie. Pozwaną stroną będzie osoba trzecia, która uczestniczyła w czynności prawnej wraz z dłużnikiem, czyli w tym przypadku – obdarowany. Sąd może ustalić, że czynność prawna (np. darowizna nieruchomości) dokonana przez pozwanego z dłużnikiem jest bezskuteczna w stosunku do wierzyciela. Jeżeli sąd uzna skargę pauliańską za prawomocną, wierzyciel otrzymuje specyficzne uprawnienia na czas trwania postępowania egzekucyjnego przeciwko dłużnikowi, względem osoby trzeciej. Komornik w takiej sytuacji może zająć i sprzedaż wszystko, co wyszło wcześniej z majątku dłużnika.
Wierzyciel musi udowodnić, że określony składnik majątku należał do dłużnika, po czym został przez niego sprzedany bądź oddany. Jest on zobowiązany do określenia imienia i nazwiska oraz adresu zamieszkania tej osoby. Z tego względu skargę pauliańską często kieruje się w stosunku do nieruchomości. Procedurę taką ułatwia działanie systemu ksiąg wieczystych.
Jeśli dłużnik przekazał korzyść majątkową osobie trzeciej bezpłatnie, działanie to może być uznane przez wierzyciela za bezskuteczne. Przykładowo, jeżeli w chwili przekazania darowizny dłużnik był niewypłacalny lub stał się niewypłacalny na skutek przekazania darowizny, to zakłada się, że działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzyciela.
Ważną kwestią jest również wartość przedmiotu sporu. W tym przypadku istnieje kilka wartości pieniężnych, na których podstawie można ją ustalić:
- wartość wierzytelności przysługującej powodowi wobec dłużnika,
- korzyść odniesiona przez osobę trzecią na skutek dokonania przez dłużnika czynności z pokrzywdzeniem wierzyciela,
- wartość przedmiotu majątkowego.
Prawo nie daje jednoznacznej odpowiedzi na pytanie, która z tych wartości jest podstawą do ustalenia wartości przedmiotu sporu. W tym przypadku niezbędne jest sięgnięcie do odpowiedniego orzecznictwa.
Więcej na temat windykacji należności można znaleźć na portalu http://grzybkowskiguzek.pl/specjalizacje/windykacja-naleznosci
